Bạn đang tìm hiểu về thiết kế website, ứng dụng di động, hoặc bất kỳ sản phẩm kỹ thuật số nào? Chắc hẳn bạn đã từng nghe đến thuật ngữ "UX". Nhưng UX là gì một cách chính xác và tại sao nó lại quan trọng đến vậy?
Trải nghiệm Người dùng, hay User Experience (UX), là toàn bộ cảm nhận, suy nghĩ và phản ứng của một người khi họ tương tác với một sản phẩm, hệ thống hoặc dịch vụ cụ thể. Khái niệm này bao trùm toàn bộ hành trình của người dùng, từ trước, trong và sau khi sử dụng.
UX không chỉ đơn thuần là việc sản phẩm đó có giao diện đẹp mắt hay không. Nó liên quan đến cảm giác mà sản phẩm mang lại cho người dùng: liệu nó có dễ sử dụng không, có hiệu quả không, có tạo ra sự hài lòng hay thậm chí là niềm vui không?
Mục tiêu cốt lõi của những người làm thiết kế UX (UX Designer) là tạo ra các sản phẩm và dịch vụ không chỉ thực hiện được chức năng mà còn mang lại trải nghiệm tối ưu cho người sử dụng. Điều này giúp họ hoàn thành mục tiêu của mình một cách thuận lợi nhất.
Khái niệm UX được phổ biến bởi Don Norman, một nhà khoa học nhận thức và là một trong những người tiên phong trong lĩnh vực thiết kế lấy người dùng làm trung tâm. Ông nhấn mạnh rằng UX là mọi khía cạnh trong tương tác của người dùng với công ty, dịch vụ và sản phẩm của công ty đó.
Hiểu rõ UX là nền tảng quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là phát triển sản phẩm số. Nó giúp chúng ta tạo ra những giải pháp thực sự đáp ứng nhu cầu và mong đợi của người dùng, từ đó mang lại thành công cho sản phẩm và doanh nghiệp.
CÓ THỂ BẠN QUAN TÂM
Nếu bạn đang tìm kiếm một giải pháp hosting chất lượng với chi phí tối ưu để website của mình luôn nhanh và ổn định, mang lại UX tốt cho người truy cập, hãy tham khảo dịch vụ thuê Hosting giá rẻ - chất lượng - uy tín tại InterData.
Nhờ sử dụng phần cứng chuyên dụng thế hệ mới với bộ xử lý AMD EPYC Gen 3th, SSD NVMe U.2 cùng công nghệ ảo hóa tiên tiến, dịch vụ này đảm bảo mang đến tốc độ xử lý nhanh, băng thông cao, dung lượng được tối ưu và độ ổn định vượt trội, đặc biệt có mức giá chỉ từ 1K/ngày, là lựa chọn đáng cân nhắc cho website của bạn.
UX là gì?
Khi nói đến UX, chúng ta đang nói về cái "cảm" của người dùng. Đó là sự tổng hợp của các yếu tố về cảm xúc, suy nghĩ, niềm tin và cách họ hành động khi tiếp xúc với một thứ gì đó, có thể là website, ứng dụng hay một chiếc máy pha cà phê.
Ví dụ, khi bạn truy cập một trang web tin tức. Trải nghiệm người dùng của bạn sẽ bao gồm tốc độ tải trang, cách bố trí bài viết, việc bạn có dễ dàng tìm thấy thông tin mình quan tâm không, và cảm giác tổng thể khi đọc nội dung trên trang.
Một UX tốt là khi bạn cảm thấy thoải mái, dễ dàng hoàn thành mục tiêu của mình (như tìm và đọc tin tức), và muốn quay trở lại trang đó trong tương lai. Ngược lại, nếu trang web chậm, quảng cáo gây khó chịu, hoặc khó tìm bài viết, đó là UX tồi.
Trải nghiệm Người dùng không phải là một thuộc tính cố định của sản phẩm. Nó là kết quả của sự tương tác giữa người dùng (với kinh nghiệm, kiến thức, mục tiêu của họ) và hệ thống cụ thể trong một ngữ cảnh sử dụng nhất định.
Điều này có nghĩa là UX có thể thay đổi tùy thuộc vào người dùng (người mới dùng vs người thành thạo) hoặc ngữ cảnh sử dụng (dùng trên máy tính vs dùng trên điện thoại, dùng khi vội vs dùng khi rảnh).
Nói tóm lại, UX là bức tranh toàn cảnh về cách người dùng tương tác và cảm nhận về sản phẩm. Nó là sự kết hợp của tính hữu ích, khả năng sử dụng, và cảm xúc mà sản phẩm gợi lên.
Phân biệt UX và UI: Không giống nhau!
Một trong những nhầm lẫn phổ biến nhất là đánh đồng UX với UI. Dù có mối quan hệ mật thiết, UX và UI là hai khía cạnh riêng biệt trong quá trình thiết kế sản phẩm.
UI là gì?
UI là viết tắt của User Interface, nghĩa là Giao diện Người dùng. Đây là phần mà người dùng nhìn thấy và tương tác trực tiếp. UI bao gồm tất cả các yếu tố hiển thị trên màn hình hoặc bề mặt sản phẩm.
Các thành phần của UI bao gồm nút bấm, biểu tượng, thanh cuộn, màu sắc, font chữ, hình ảnh, bố cục trang... Nói cách khác, UI là bộ mặt của sản phẩm, là cầu nối để người dùng giao tiếp với hệ thống.
Một giao diện người dùng tốt (UI tốt) sẽ đẹp mắt, nhất quán và dễ nhìn. Nó giúp người dùng dễ dàng tìm thấy các yếu tố tương tác và hiểu cách sử dụng chúng.
Ví dụ về UI là thiết kế các nút trên ứng dụng di động, cách sắp xếp menu trên website, hoặc bảng điều khiển trên một thiết bị điện tử. UI tập trung vào khía cạnh hình ảnh và tương tác trực quan.
Tuy nhiên, một giao diện đẹp chưa đảm bảo trải nghiệm người dùng tốt. UI chỉ là một phần nhỏ, dù rất quan trọng, trong bức tranh tổng thể của UX.
Mối quan hệ giữa UX và UI
Hãy sử dụng một phép so sánh đơn giản: Nếu ví sản phẩm số như một ngôi nhà, thì UX chính là trải nghiệm sống bên trong ngôi nhà đó – sự thoải mái, tiện nghi, không gian có phù hợp với nhu cầu sinh hoạt không.
Còn UI chính là kiến trúc và nội thất của ngôi nhà – cách bố trí phòng ốc, màu sơn tường, kiểu dáng nội thất, cách trang trí. UI tốt là ngôi nhà được xây dựng đẹp, nội thất hài hòa, dễ nhìn.
Một ngôi nhà có kiến trúc và nội thất đẹp (UI tốt) nhưng bố trí công năng không hợp lý, thiếu ánh sáng, hoặc khó di chuyển giữa các phòng (UX tồi) sẽ không mang lại trải nghiệm sống tốt. Ngược lại, một ngôi nhà tiện nghi, thoải mái (UX tốt) có thể vẫn đẹp hơn nếu có thiết kế kiến trúc và nội thất tinh tế (UI tốt).
Trong sản phẩm số, UI là cách sản phẩm trông như thế nào và cách người dùng tương tác trực tiếp với các yếu phần hình ảnh. UX là cách người dùng cảm thấy và trải nghiệm toàn bộ quá trình sử dụng sản phẩm để đạt được mục tiêu của họ.
UI là công cụ để thực hiện UX. Một thiết kế UX tốt sẽ đưa ra bản thiết kế tổng thể về hành trình và tương tác của người dùng, sau đó UI Designer sẽ dựa vào đó để tạo ra giao diện trực quan, đẹp mắt và dễ tương tác để hiện thực hóa trải nghiệm đó.
Không có UI tốt, UX khó lòng được truyền tải hiệu quả. Nhưng chỉ có UI đẹp mà không có UX tốt, sản phẩm sẽ giống như một "bình hoa di động" – trông đẹp nhưng không mang lại giá trị thực sự cho người dùng.
Tại sao UX quan trọng? Tầm ảnh hưởng của Trải nghiệm Người dùng
Trong bị cảnh cạnh tranh gay gắt hiện nay, nơi người dùng có vô vàn lựa chọn chỉ với một cú click, Trải nghiệm Người dùng (UX) đã trở thành yếu tố then chốt quyết định sự thành bại của một sản phẩm hoặc dịch vụ. Đầu tư vào UX không còn là một lựa chọn mà là một yêu cầu bắt buộc.
Lợi ích của UX đối với Người dùng
Đối với người dùng, UX tốt mang lại những lợi ích trực tiếp và rõ ràng. Đầu tiên và quan trọng nhất, nó giúp họ dễ dàng hoàn thành mục tiêu của mình. Dù là mua hàng, tìm thông tin, hay kết nối với bạn bè, UX tốt loại bỏ rào cản và sự bực bội.
UX tốt còn giúp tiết kiệm thời gian và công sức. Khi một sản phẩm có luồng xử lý logic, các bước rõ ràng và dễ hiểu, người dùng không phải loay hoay tìm cách sử dụng. Điều này đặc biệt quan trọng trong thế giới bận rộn ngày nay.
Ngoài ra, UX tốt tạo ra trải nghiệm thú vị và đáng nhớ. Khi một sản phẩm không chỉ hiệu quả mà còn mang lại cảm giác hài lòng, ngạc nhiên tích cực hoặc thậm chí là niềm vui khi sử dụng, người dùng sẽ có xu hướng quay trở lại và gắn bó lâu dài.
Cuối cùng, UX tốt góp phần xây dựng lòng tin và sự an tâm. Một sản phẩm được thiết kế cẩn thận, chuyên nghiệp tạo cảm giác đáng tin cậy, đặc biệt quan trọng đối với các ứng dụng tài chính, y tế hoặc các dịch vụ yêu cầu bảo mật cao.
Lợi ích của UX đối với Doanh nghiệp/Sản phẩm
Đầu tư vào UX mang lại những lợi ích kinh doanh đáng kể và có thể đo lường được. Một trong những lợi ích lớn nhất là tăng tỷ lệ chuyển đổi (Conversion Rate). Khi người dùng dễ dàng tìm thấy sản phẩm, thêm vào giỏ hàng và hoàn tất thanh toán trên website thương mại điện tử, tỷ lệ mua hàng thành công sẽ cao hơn.
UX tốt giúp giữ chân khách hàng (Customer Retention). Người dùng có trải nghiệm tích cực sẽ có xu hướng quay lại sử dụng sản phẩm hoặc dịch vụ đó thay vì tìm đến đối thủ cạnh tranh. Chi phí để giữ chân khách hàng cũ luôn thấp hơn nhiều so với việc tìm kiếm khách hàng mới.
Một lợi ích quan trọng khác là giảm chi phí hỗ trợ và đào tạo. Khi sản phẩm dễ sử dụng và trực quan, người dùng ít gặp vấn đề hơn, dẫn đến số lượng yêu cầu hỗ trợ giảm đi. Đồng thời, không cần tốn nhiều nguồn lực cho việc hướng dẫn người dùng cách sử dụng.
UX tốt còn góp phần xây dựng và củng cố thương hiệu. Một thương hiệu gắn liền với trải nghiệm người dùng tuyệt vời sẽ tạo dựng được danh tiếng tích cực, thu hút nhiều người dùng mới thông qua truyền miệng và tăng giá trị thương hiệu trên thị trường.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh giá trị của UX. Ví dụ, một báo cáo nổi tiếng của Forrester chỉ ra rằng, mỗi đô la đầu tư vào UX có thể mang lại lợi tức đầu tư (ROI) lên đến 100 đô la. Điều này cho thấy tác động tài chính đáng kể của việc ưu tiên trải nghiệm người dùng.
Trong bối cảnh các sản phẩm ngày càng cạnh tranh về tính năng, chính UX sẽ là yếu tố tạo nên sự khác biệt và lợi thế cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp.
Các yếu tố cấu thành một Trải nghiệm Người dùng tốt
Trải nghiệm người dùng là một khái niệm đa chiều, được tạo nên từ nhiều yếu tố khác nhau kết hợp lại. Để thiết kế một UX tốt, chúng ta cần xem xét các thành phần cốt lõi sau:
Hữu ích (Useful)
Yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất: sản phẩm phải thực sự hữu ích. Điều này có nghĩa là sản phẩm phải đáp ứng được nhu cầu thực tế của người dùng hoặc giải quyết được một vấn đề cụ thể mà họ đang gặp phải. Nếu sản phẩm không hữu ích, thì dù nó có đẹp hay dễ dùng đến đâu cũng không có giá trị.
Ví dụ: Một ứng dụng dự báo thời tiết cần cung cấp thông tin dự báo chính xác và kịp thời. Một công cụ chỉnh sửa ảnh cần có các tính năng giúp người dùng cải thiện chất lượng hình ảnh theo ý muốn. Tính hữu ích là nền tảng.
Khả dụng (Usable)
Sau khi xác định sản phẩm hữu ích, câu hỏi tiếp theo là nó có dễ sử dụng không? Tính khả dụng đề cập đến mức độ dễ dàng để người dùng đạt được mục tiêu của họ với sản phẩm một cách hiệu quả và thỏa đáng.
Điều này bao gồm việc giao diện có trực quan không, các chức năng có dễ tìm không, luồng thao tác có mượt mà không, và người dùng có dễ dàng khắc phục lỗi nếu có không.
Ví dụ: Một website đặt vé máy bay có tính khả dụng cao sẽ có các bộ lọc tìm kiếm rõ ràng, quy trình nhập thông tin hành khách đơn giản và các bước thanh toán minh bạch, giúp người dùng hoàn tất việc mua vé nhanh chóng.
Đáng mong muốn (Desirable)
Yếu tố này liên quan đến cảm xúc và sự hấp dẫn của sản phẩm. Một sản phẩm đáng mong muốn không chỉ hoạt động tốt mà còn tạo ra cảm giác tích cực, thích thú cho người dùng. Điều này thường đến từ thiết kế hình ảnh đẹp mắt, ngôn ngữ giao tiếp thân thiện và trải nghiệm tương tác thú vị.
Ví dụ: Thiết kế thẩm mỹ của sản phẩm Apple, hiệu ứng chuyển động mượt mà trên một ứng dụng, hoặc cách một thương hiệu giao tiếp với khách hàng qua ngôn ngữ trên website đều góp phần tạo nên sự đáng mong muốn.
Dễ tìm (Findable)
Người dùng có dễ dàng tìm thấy thông tin hoặc chức năng họ cần trong sản phẩm không? Yếu tố dễ tìm liên quan đến khả năng định vị và truy cập thông tin/chức năng bên trong hệ thống.
Điều này bao gồm cấu trúc website hoặc ứng dụng có logic không, hệ thống menu có rõ ràng không, chức năng tìm kiếm có hiệu quả không, và các nội dung quan trọng có được làm nổi bật không.
Ví dụ: Một trang web thương mại điện tử có danh mục sản phẩm được tổ chức hợp lý, bộ lọc tìm kiếm chi tiết và chức năng tìm kiếm chính xác sẽ giúp người dùng dễ dàng tìm thấy món hàng họ muốn mua.
Có thể tiếp cận (Accessible)
Tính tiếp cận (Accessibility) là việc đảm bảo rằng sản phẩm có thể sử dụng được bởi càng nhiều người càng tốt, bao gồm cả những người khuyết tật. Điều này tuân thủ các tiêu chuẩn thiết kế để người dùng có khó khăn về thị giác, thính giác, vận động hoặc nhận thức vẫn có thể tương tác với sản phẩm.
Ví dụ: Một website hỗ trợ đọc màn hình cho người khiếm thị, có tùy chọn thay đổi kích thước chữ cho người gặp khó khăn về thị lực, hoặc có phụ đề cho video cho người khiếm thính đều là các yếu tố của tính tiếp cận.
Đáng tin cậy (Credible)
Người dùng có tin tưởng sản phẩm và thông tin nó cung cấp không? Tính đáng tin cậy (Credibility) liên quan đến việc xây dựng niềm tin với người dùng thông qua thiết kế chuyên nghiệp, nội dung chính xác và các biện pháp bảo mật rõ ràng.
Ví dụ: Trên một trang web tin tức, việc có thông tin tác giả rõ ràng, nguồn tin được trích dẫn và thiết kế chuyên nghiệp giúp tăng sự đáng tin cậy. Đối với website thương mại điện tử, các biểu tượng chứng nhận bảo mật, chính sách đổi trả rõ ràng góp phần tạo niềm tin.
Có giá trị (Valuable)
Cuối cùng, sản phẩm phải mang lại giá trị. Giá trị này không chỉ dừng lại ở việc hữu ích hay dễ dùng, mà còn là giá trị tổng thể mà sản phẩm mang lại cho người dùng và cả doanh nghiệp. Sản phẩm có giúp người dùng tiết kiệm tiền, thời gian, hay cải thiện cuộc sống của họ không? Nó có đóng góp vào mục tiêu kinh doanh của công ty không?
Ví dụ: Một ứng dụng theo dõi sức khỏe mang lại giá trị bằng cách giúp người dùng quản lý chế độ ăn uống và tập luyện hiệu quả hơn, từ đó cải thiện sức khỏe của họ.
Tất cả các yếu tố này đều liên kết chặt chẽ với nhau. Một UX tốt là sự cân bằng và tối ưu hóa của tất cả các thành phần này để tạo ra một trải nghiệm tổng thể tích cực nhất cho người dùng.
Ví dụ minh họa về UX trong đời sống và kỹ thuật số
Để hiểu rõ hơn về UX, chúng ta hãy cùng xem xét một vài ví dụ cụ thể, cả trong thế giới vật lý và kỹ thuật số. Những ví dụ này giúp minh họa sự khác biệt giữa UX tốt và UX tồi.
Ví dụ 1: Cánh cửa (Ví dụ vật lý kinh điển)
- UX Tồi: Một cánh cửa có tay nắm đẩy nhưng lại có biển báo "Kéo". Người dùng sẽ bối rối, không biết phải làm gì trước tiên, hoặc dùng lực sai hướng. Họ cảm thấy bực bội và có thể mất thời gian để mở cửa. Đây là một ví dụ kinh điển về thiết kế kém, gây ra trải nghiệm người dùng tiêu cực.
- UX Tốt: Một cánh cửa được thiết kế trực quan. Nếu là cửa đẩy, nó có thể có một tấm phẳng để đẩy vào. Nếu là cửa kéo, nó có tay nắm để kéo ra. Thiết kế rõ ràng này giúp người dùng ngay lập tức biết cách tương tác mà không cần suy nghĩ, tạo ra trải nghiệm mượt mà và hiệu quả.
Ví dụ 2: Ứng dụng gọi xe (Ví dụ kỹ thuật số)
- UX Tồi: Một ứng dụng gọi xe yêu cầu quá nhiều bước để đặt xe, giao diện phức tạp với các nút khó hiểu, hoặc bản đồ định vị không chính xác. Người dùng sẽ cảm thấy khó chịu, bối rối và có thể bỏ cuộc giữa chừng để chuyển sang ứng dụng khác.
- UX Tốt: Các ứng dụng gọi xe phổ biến hiện nay là ví dụ điển hình về UX tốt. Chúng có giao diện sạch sẽ, quy trình đặt xe chỉ với vài chạm, định vị chính xác, hiển thị giá minh bạch và cho phép theo dõi hành trình. Toàn bộ trải nghiệm được thiết kế để nhanh chóng, tiện lợi và đáng tin cậy.
Ví dụ 3: Website mua sắm trực tuyến
- UX Tồi: Một website mua sắm có tốc độ tải trang chậm, thanh tìm kiếm không hoạt động hiệu quả, mô tả sản phẩm nghèo nàn, quy trình thanh toán phức tạp hoặc yêu cầu đăng ký tài khoản bắt buộc ngay từ đầu. Người dùng sẽ dễ dàng rời bỏ trang vì mất kiên nhẫn hoặc cảm thấy phiền phức.
- UX Tốt: Các trang thương mại điện tử lớn thành công nhờ đầu tư mạnh vào UX. Họ có tốc độ tải trang nhanh, chức năng tìm kiếm và lọc sản phẩm mạnh mẽ, hình ảnh và mô tả sản phẩm chi tiết, quy trình thanh toán đơn giản (có thể cho phép thanh toán không cần đăng nhập), và chính sách đổi trả rõ ràng. Trải nghiệm mua sắm được làm cho dễ dàng, thuận tiện và tạo cảm giác an toàn.
Ví dụ 4: Máy bán hàng tự động
- UX Tồi: Một máy bán hàng tự động có màn hình hiển thị khó đọc dưới ánh sáng mạnh, các nút bấm cứng và không phản hồi, hoặc hướng dẫn sử dụng không rõ ràng. Người dùng có thể gặp khó khăn khi chọn sản phẩm, nhét tiền và nhận lại tiền thừa, dẫn đến sự bực bội.
- UX Tốt: Các máy bán hàng tự động hiện đại có màn hình cảm ứng trực quan, hiển thị sản phẩm rõ ràng với giá cả, chấp nhận nhiều hình thức thanh toán (tiền mặt, thẻ, ví điện tử) và có đèn báo hiệu khi sản phẩm được giao. Trải nghiệm được làm cho nhanh chóng, chính xác và tiện lợi.
Những ví dụ này cho thấy UX không chỉ là lý thuyết mà là một phần không thể thiếu trong mọi sản phẩm và tương tác hàng ngày của chúng ta. Việc nhận diện và cải thiện UX mang lại lợi ích rõ rệt cho cả người dùng và nhà cung cấp.
Bắt đầu tìm hiểu về UX Design ở đâu?
Nếu bạn cảm thấy hứng thú với lĩnh vực Trải nghiệm Người dùng và muốn tìm hiểu sâu hơn để có thể ứng dụng vào công việc hoặc theo đuổi sự nghiệp UX Designer, có rất nhiều tài nguyên để bạn bắt đầu.
Tài nguyên trực tuyến (Website, Blog, Cộng đồng)
Thế giới Internet là kho tàng kiến thức khổng lồ về UX. Có rất nhiều website và blog uy tín cung cấp các bài viết, nghiên cứu điển hình và hướng dẫn chi tiết về UX, từ cơ bản đến nâng cao.
Bạn có thể tìm đọc các bài viết trên các trang chuyên ngành về thiết kế, công nghệ, hoặc các blog của các công ty công nghệ lớn thường chia sẻ kinh nghiệm làm UX của họ. Tham gia các cộng đồng UX trực tuyến cũng giúp bạn học hỏi từ những người khác và cập nhật xu hướng mới nhất.
Sách và Khóa học
Đối với kiến thức có hệ thống và sâu sắc hơn, sách và các khóa học về UX là lựa chọn tuyệt vời. Có những cuốn sách kinh điển về UX đã được dịch sang tiếng Việt hoặc bạn có thể đọc bản gốc tiếng Anh từ các tác giả nổi tiếng trong ngành.
Các nền tảng giáo dục trực tuyến như Coursera, Udemy, edX cung cấp nhiều khóa học giới thiệu về UX, thiết kế lấy người dùng làm trung tâm, nghiên cứu người dùng và các công cụ thiết kế. Ngoài ra, các trung tâm đào tạo tại Việt Nam cũng có các khóa học chuyên sâu về UX/UI.
Thực hành cơ bản và Quan sát
Cách tốt nhất để thực sự hiểu UX là thông qua thực hành và quan sát thế giới xung quanh. Hãy bắt đầu bằng cách phân tích trải nghiệm của chính bạn khi sử dụng các ứng dụng, website, hoặc sản phẩm hàng ngày.
Tự đặt câu hỏi: Tại sao tôi thấy cái này dễ dùng? Điều gì khiến tôi bực bội khi dùng cái kia? Hãy thử thiết kế lại một giao diện đơn giản, hoặc phác thảo quy trình sử dụng cho một ý tưởng sản phẩm nhỏ. Quan sát cách người khác tương tác với công nghệ cũng mang lại những bài học quý giá.
Bắt đầu từ những kiến thức cơ bản trong bài viết này và dần dần mở rộng hiểu biết qua các tài nguyên khác. Lĩnh vực UX luôn phát triển, vì vậy việc học hỏi liên tục là chìa khóa để thành công.
Nguồn biên tập: InterData - UX là gì? Định nghĩa, Tầm quan trọng & Quy trình Thiết kế UX https://interdata.vn/blog/ux-la-gi/
Nhận xét
Đăng nhận xét